Badania sportowe wykonywane są wykonywane okresowo, w celach orzeczniczych, a także z powodu wystąpienia nieprawidłowych lub niepokojących objawów w organizmie osoby aktywnej uprawiającej sport lub w celu wykrycia dopingu. Ich zastosowanie jest więc szerokie a grupa docelowa zróżnicowana. Są to badania skierowane do osób aktywnych fizycznie, trenujących regularnie, zawodowo lub rekreacyjnie. Stały się nieodłącznym elementem rutyny zawodniczej, ale może się im poddać również amator jazdy na rowerze czy miłośnik ćwiczeń fitness.
Badania sportowe wykonywane są okresowo, w celach orzeczniczych, a także z powodu wystąpienia nieprawidłowych lub niepokojących objawów w organizmie osoby aktywnej uprawiającej sport lub w celu wykrycia dopingu. Ich zastosowanie jest więc szerokie a grupa docelowa zróżnicowana. Są to badania skierowane do osób aktywnych fizycznie, trenujących regularnie, zawodowo lub rekreacyjnie. Stały się nieodłącznym elementem rutyny zawodniczej, ale może się im poddać również amator jazdy na rowerze czy miłośnik ćwiczeń fitness.
Kiedy badania sportowe są niezbędne?
Badania sportowe są niezbędne dla osób czynnie zajmujących się sportem. Zgodnie z Ustawą o sporcie kwalifikowanym badaniom muszą poddawać się zawodnicy rozpoczynający lub kontynuujący uprawianie sportu kwalifikowanego. Sportem kwalifikowanym nazywamy aktywność sportowego współzawodnictwa, która odbywa się w ramach konkretnej dyscypliny sportowej. Musi też spełniać jeszcze jeden warunek – być prowadzona lub organizowana przez Polski Związek Sportowy bądź inne upoważnione organy.
Nie tylko zawodnicy podlegają obowiązkowym badaniom lekarskim. Są one kierowane również do trenerów, sędziów i instruktorów sportowych w wybranych dyscyplinach. W tej kategorii mieszczą się również badania zawodników przed ważnymi wydarzeniami sportowymi, które wymagają m.in. potwierdzenia braku obecności środków dopingujących w organizmie. Zaświadczenia dopuszczające do uprawiania określonej dyscypliny sportu wydaje lekarz medycyny sportowej lub lekarz orzecznik z certyfikatem Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, na podstawie przeprowadzonych wcześniej badań. Jeżeli badania dotyczą osoby niepełnosprawnej orzeczenie wydaje lekarza ze specjalizacją rehabilitacja medyczna.
Warto podkreślić, że regularnie badania w zakresie medycyny sportu są wskazane u osób trenujących systematycznie kilka razy w tygodniu. Ich organizm jest narażony na istotne obciążenie wysiłkiem fizycznym, większe jest również ryzyko wystąpienia kontuzji.
Badania sportowe dla amatorów
Nie warto bagatelizować badań sportowych, nawet jeżeli nie jesteśmy profesjonalistami, a trenujemy amatorsko. Również w takim przypadku trzeba zadbać o swoje zdrowie, co przekłada się na lepsze wyniki i pozwala bezpiecznie wyznaczać sobie coraz ambitniejszych cele. Zaleca się, aby przy regularnym wysiłku fizycznym okresowo wykonywać morfologię krwi obwodowej i podstawowe badania biochemiczne oraz badanie ogólne moczu. Należy zwrócić uwagę na kilka ważnych parametrów, jak wartość hemoglobiny i hematokrytu, stężenie glukozy, magnezu, żelaza, sodu i potasu, ciężar właściwy moczu, obecność białka lub glukozy w moczu.
Warto skorzystać z badania EKG serca oraz oceny wydolności wysiłkowej. Badanie EKG serca jest dostępne w każdej przychodni lekarskiej. Wykonuje się je w stanie spoczynku, jest nieinwazyjne i niebolesne, trwa kilka minut. Nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony Pacjenta. Orientacyjną ocenę wydolności wysiłkowej można również przeprowadzić w każdym gabinecie lekarskim. W tym celu dobrze się sprawdza znane wszystkim ćwiczenie, a mianowicie pompki. Mężczyzna w średnim wieku, aktywny fizycznie, który wykonuje 40 pompek ma istotnie mniejsze ryzyko niepożądanych zdarzeń sercowo-naczyniowych, w tym choroby wieńcowej lub niewydolności serca w porównaniu do tego, który nie może zrobić nawet 10 pompek.
Badania sportowe dla profesjonalistów
Zakres wymaganych badań lekarskich dla sportowców zawodowych określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2019 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń.
Jeżeli sportowiec ubiega się o licencję zawodniczą, musi poddać się badaniom wstępnym, do których należy: morfologia krwi obwodowej z rozmazem, badanie ogólne moczu, stężenie glukozy, badanie EKG, ogólne badanie lekarskie, pomiary antropometryczne, badanie ortopedyczne, stomatologiczne i przesiewowe badanie wzroku. Dodatkowo, w przypadku sportów walki jest wymagana konsultacja z neurologiem a płetwonurkowie są kierowani na spirometrię.
Każdy zawodnik jest zobowiązany do wykonywania badań okresowych co 12 miesięcy (ogólne badanie lekarskie, antropometria, badanie ortopedyczne, stomatologiczne oraz przesiewowe badanie wzroku, morfologia krwi obwodowej, stężenie glukozy, badanie moczu i EKG), a co 2 lata dodatkowo badania neurologicznego i spirometrii, jeśli są wymagane w konkretnej dyscyplinie sportu.
Wystąpienie kontuzji lub inna choroba zawodnika, która wyłącza go z treningu jest wskazaniem do wykonania badań kontrolnych. Ich zakres jest uzależniony od przyczyny niedyspozycji zawodnika i jego ogólnego stanu zdrowia.
Obowiązek wykonywania badań sportowych dotyczy przede wszystkim zawodowych sportowców. Trudniej je wyegzekwować od sportowców amatorów, choć oni również powinni się zatroszczyć o swoje zdrowie. Każda regularna aktywność fizyczna, średnio intensywna lub intensywna jest obciążeniem dla ludzkiego organizmu. Niewłaściwe przygotowanie motoryczne lub niedyspozycja związana z chorobą zwiększają bowiem ryzyko wystąpienia zdarzeń niepożądanych w czasie treningu, np. kontuzji.
